خرامه رابیشتر بشناسیم(منبع سایت خرامه)

خرامه   Kherameh  ، مرکز بخش کربال واقع در استان فارس ، با مساحت حدود  3600 کیلومتر مربع در  75  کیلومتری شرق شیراز واقع گردیده است و دارای آب وهوای معتدل کوهستانی وارتفاع آن ازسطح دریا 1500 متراست .
بخش کربال درطول 53 درجه و19 دقیقه شرقی وعرض 29 درجه و32 دقیقه شمالی قرار دارد.
این بخش ازشمال به ارسنجان ، ازشمال شرقی به آباده طشک  ،ازشرق به نی ریز ، ازشمال غربی به مرودشت و زرقان از غرب به شیراز ، ازجنوب به سروستان واز جنوب شرقی به استهبان متصل می باشد.

با استفاده از شواهد و اسناد معتبری که در دست است قدمت شهر خرامه و کربال به   1500 سال قبل و به سال 500  میلادی برمی گردد. در کتابها و سفرنامه هایی از جمله نذهت القلوب ، فارسنامه ابن بلخی ، المسالک و الممالک ، آثار العجم ، فارسنامه ناصری ، شیرازنامه ، معجم البلدان ، تاریخ برگزیده ، برهان قاطع ، تاریخ سرزمینهای فلات شرقی، تاریخ ابن خلدون ودیگر کتب درمورد خرامه و کربال مطالبی نوشته شده است.
رودکر ( رودخانه کربال) که استخری آن را کروانه  Kor vaenaho ذکر کرده است و برخی نیز کورش  Kurosh خوانده اند، در دشت کربال و شمال خرامه روان است، آب آن شیرین ومسیرش از غرب به شرق به پهنای40 متر و عمق  6  تا  10 متر می باشد.
ابن جوقل در قرن چهارم هجری این رود را قابل کشتیرانی توصیف کرده وابن بلخی در وصف آن چنین آورده است: منبع این رودکر از نواحی کلار  Kelar است و رودی عاصی است که هیچ جای را آب ندهد الا جاهایی را که بند کرده اند. به همین دلیل شش بند به نامهای امیر amir، فیض آباد  feyz - abad تیلکان  tilakan موان  Mavan و جهان آباد Jahan-abad بر روی آن بسته شده است. این رود نهایتاً به دریاچه بختگان می ریزد. 

بنا به روایاتی نام خرامه از خُورمه به معنی  خورشید  و مه به معنی ماه اخذ شده است، فرض دیگر این است که این نام مأخوذ از  خورماه  که نام روز یازدهم از ماههای ایران است باشد.حتی امروز نیز بعضی از عشایرمنطقه نام این شهر را خورومه  Khoromah  تلفظ می کنند.a
همچنین میراثهای باستانی، چون قلعه بهرام گور ، چهارطاقی  و کاروانسرای جهان آباد  قدمت تاریخی این منطقه را بهتر می نمایاند.
محمد حوافی چنین یادآور می شود که یعقوب لیث صفاری بعد از رفتن به فارس و جنگ با ابن واصل، قلعه خرامه را گرفت وچهل هزار بار درم که در آن قلعه بود بدست آورد.
پناه بردن وزیر امیر منصور به این قلعه در واقع، کالیجار که ترکان قصر تاراج اموال وی را داشته اند به اهمیت موقعیت سوق الجیشی آن می افزاید.این قلعه که تا چند سال اخیر محل سکونت دهها خانوار بود به صورت تلی دست ریز با ارتفاع بیش از 10 متر از خاک رس، توسط شهرداری تخریب شد و آثاری از خانه های روی آن برجای نماند.
یکی از آثار تاریخی منطقه که از زمان ساسانیان برجا مانده و در فاصله   500  متری مغرب خرامه قرار دارد بنای آتشکده ای است که در محل به چهارطاقی گبران معروف است که از نظر ساختمان گنبد و کاربندی تا حدودی شبیه آتشکده بهرام است.

توجه خاص سردمداران دیالمه در ترمیم بندهای عصر ساسانیان در مسیر تنها رود عاصی کربال دلالت بر عمارات فراوانی ونفوسی می کند که درکناره های این رود می زیسته اند . از آثار باقی مانده این عصر  بندامیر  است که به وسیله عضدالدوله دیلمی ترمیم شده است. صدمه دیدن بعضی ازبندهای رود که نظر سلاجقه را نیز به خود جلب کرده است ، چنانچه بند قصار  gesar  یا فیض آباد به وسیله اتابک چاولی از امرای محمدبن ملکشاه درحدود سال    506  ترمیم می شود و بنام وی فخرستان نام می گیرد.

از دیگر بناهای سلجوقیان کاروانسرای خان کت  Xane - Ket  یا کاروانسرای دیودان در نزدیکیهای دریاچه بختگان می باشد که سبک معماری آن را مربوط به این دوره دانسته اند و مسیر قدیم جنوب به مرکز یعنی از کرمان به شیراز ، تهران واصفهان از روی این کاروانسرا عبور می کرده است.چنانکه درزمان استعمار انگلیس آثاری چون پل انگلیسی ها که از این مسیر برای لشکرکشی به مرکزایران وشیراز استفاده می کرده اند به جا مانده است . این کاروانسرا به علت عدم رسیدگی اکنون ویران گشته و درحال نابودی است. (کاروانسرای دیودان).

درهمین ادوار به سنگ قبرهایی برخورد می کنیم که اخیراً درمرکز باغهای خرامه کشت گردیده و خطوط ثلث و کوفی منقوش به آ نها گویای حال عارفانی متعبد بوده که از قرون  6 تا  8  هجری دراین بلد می زیسته اند.
 یکی از این سنگها متعلق به عالم ربانی به نام شیخ غیاث (علی) ابن ابی جعفربن طیب است که روی آن سوره نور و آیة الکرسی و شرح حال وی مشاهده می شود. 
صفویان که بیشترین همت آنان، عمران و آبادی بلاد بود، علاوه بر اینکه برروی «کر»پلی در زمان امام قلی خان والی فارس مشهور به پل خان بنا کرده اند، درشهر خرامه نیز ردپایی از خود به جا گذاشته اند. بنای حمامی مشهور به  حمام کهنه به آنها نسبت داده شده و چنین حدس زده اند که این حمام همزمان با حمام گنجعلی خان درکرمان ساخته شده است . 
همزمان با احداث حمام کهنه ، نهال درختان باغ مصفایی مشهور به  باغ خان bage-Xan   کاشته شده است. این باغ با وسعت حدود  12هکتار درقسمت شمال خرامه خارج از حصار قدیمی واقع گردیده است. درابتدا انواع درختان، گل و سرو و توت و غیره درآن وجود داشته است اما امروزه تنها فقط قطار سروهای آن به جای مانده که بیش از یک سوم این سروهای بلند درحال خشک شدن است .نصیرالملک از رجال فارس دریکی از مراجعاتش به خرامه ، حصاری دور شهر احداث می کند که ارتفاع آن  7 متر و ضخامت آن  2/5 متر و طول آن    2050 متر بوده و چهار دروازه به نامهای کربالی  (Korbali ) ، قبله ای  (qeblei) کرمانی  (Kermani) و باغی  (bagi) درجهات جغرافیایی آن قرار داشته و برجهایی جهت دیده بانی و کشیک شبانه این حصار را مزین می نموده است. 
 نصیرالملک برای رتق وفتق امور جاریه، دستور به ساختن مکانی مشهور به نام عمارت می دهد. این ساختمان محل تجمع مردم و رفع مشکلاتشان با نامیان و مالکان بوده است. این بنا که درقسمت جنوبی حصار قدیمی و درکنار دروازه قبله ای قرار داشته که امروزه بر اثر بی توجهی افرادی ویران گشته و تبدیل به ساختمانهای مسکونی گشته است.