خرامه(فارس)

• شهرخِرامه مرکز شهرستان خرامه استان فارس در جنوب ایران.دارای دو بخش مرکزی وکربال می باشد.
  
  خرامه مرکز شهرستان خرامه واقع در استان فارس، با مساحت حدود 3600 کیلومتر مربع در 75 کیلومتری شرق شیراز واقع گردیده‌است و دارای آب وهوای معتدل کوهستانی وارتفاع آن ازسطح دریا 1500 متراست. شهرستان خرامه درطول 53 درجه و19 دقیقه شرقی وعرض 29 درجه و32 دقیقه شمالی قرار دارد. این شهرستان ازشمال به ارسنجان، ازشمال شرقی به آباده طشک، ازشرق به نی ریز، ازشمال غربی به مرودشت و زرقان از غرب به شیراز، ازجنوب به سروستان واز جنوب شرقی به استهبان متصل می‌باشد.
  
  با استفاده از شواهد و اسناد معتبری که در دست است قدمت شهر خرامه و کربال به 1500 سال قبل و به سال 500 میلادی برمی گردد. در کتابها و سفرنامه‌هایی از جمله نذهت القلوب، فارسنامه ابن بلخی، المسالک و الممالک، آثار العجم، فارسنامه ناصری، شیرازنامه، معجم البلدان، تاریخ برگزیده، برهان قاطع، تاریخ سرزمینهای فلات شرقی، تاریخ ابن خلدون ودیگر کتب درمورد خرامه و کربال مطالبی نوشته شده‌است.
  
  رودکر (رودخانه کربال) که استخری آن را کروانه Kor vaenaho ذکر کرده‌است و برخی نیز کورش Kurosh خوانده‌اند، در دشت کربال و شمال خرامه روان است، آب آن شیرین ومسیرش از غرب به شرق به پهنای40 متر و عمق 6 تا 10 متر می‌باشد. ابن جوقل در قرن چهارم هجری این رود را قابل کشتیرانی توصیف کرده وابن بلخی در وصف آن چنین آورده‌است: منبع این رودکر از نواحی کلار Kelar است و رودی عاصی است که هیچ جای را آب ندهد الا جاهایی را که بند کرده‌اند. به همین دلیل شش بند به نامهای امیر amir، فیض آباد feyz - abad تیلکان tilakan موان Mavan و جهان آباد Jahan-abad بر روی آن بسته شده‌است. این رود نهایتاً به دریاچه بختگان می‌ریزد.
  
  بنا به روایاتی نام خرامه از خُورمه به معنی خورشید و مه به معنی ماه اخذ شده‌است، فرض دیگر این است که این نام مأخوذ از خورماه که نام روز یازدهم از ماههای ایران است باشد.حتی امروز نیز بعضی از عشایر منطقه نام این شهر را خورومه Khoromah تلفظ می‌کنند.
  
  همچنین میراثهای باستانی، چون قلعه بهرام گور، چهارطاقی و کاروانسرای جهان آباد قدمت تاریخی این منطقه را بهتر می‌نمایاند. محمد حوافی چنین یادآور می‌شود که یعقوب لیث صفاری بعد از رفتن به فارس و جنگ با ابن واصل، قلعه خرامه را گرفت وچهل هزار بار درم که در آن قلعه بود بدست آورد. پناه بردن وزیر امیر منصور به این قلعه در واقع، کالیجار که ترکان قصر تاراج اموال وی را داشته‌اند به اهمیت موقعیت سوق الجیشی آن می‌افزاید.این قلعه که تا چند سال اخیر محل سکونت دهها خانوار بود به صورت تلی دست ریز با ارتفاع بیش از 10 متر از خاک رس، توسط شهرداری تخریب شد و آثاری از خانه‌های روی آن برجای نماند. یکی از آثار تاریخی منطقه که از زمان ساسانیان برجا مانده و در فاصله 500 متری مغرب خرامه قرار دارد بنای آتشکده‌ای است که در محل به چهارطاقی گبران معروف است که از نظر ساختمان گنبد و کاربندی تا حدودی شبیه آتشکده بهرام است.
  
  توجه خاص سردمداران دیالمه در ترمیم بندهای عصر ساسانیان در مسیر تنها رود عاصی کربال دلالت بر عمارات فراوانی ونفوسی می‌کند که درکناره‌های این رود می‌زیسته‌اند. از آثار باقی مانده این عصر بندامیر است که به وسیله عضدالدوله دیلمی ترمیم شده‌است. صدمه دیدن بعضی ازبندهای رود که نظر سلاجقه را نیز به خود جلب کرده‌است، چنانچه بند قصار gesar یا فیض آباد به وسیله اتابک چاولی از امرای محمدبن ملکشاه درحدود سال 506 ترمیم می‌شود و بنام وی فخرستان نام می‌گیرد.
  
  از دیگر بناهای سلجوقیان کاروانسرای خان کت Xane - Ket یا کاروانسرای دیودان در نزدیکیهای دریاچه بختگان می‌باشد که سبک معماری آن را مربوط به این دوره دانسته‌اند و مسیر قدیم جنوب به مرکز یعنی از کرمان به شیراز، تهران واصفهان از روی این کاروانسرا عبور می‌کرده‌است.چنانکه درزمان استعمار انگلیس آثاری چون پل انگلیسی‌ها که از این مسیر برای لشکرکشی به مرکزایران وشیراز استفاده می‌کرده‌اند به جا مانده‌است. این کاروانسرا به علت عدم رسیدگی اکنون ویران گشته و درحال نابودی است. (کاروانسرای دیودان).
  
  درهمین ادوار به سنگ قبرهایی برخورد می‌کنیم که اخیراً درمرکز باغهای خرامه کشف گردیده و خطوط ثلث و کوفی منقوش به آ نها گویای حال عارفانی متعبد بوده که از قرون 6 تا 8 هجری دراین بلد می‌زیسته‌اند. 

منبع: سایت مرجع شهر های ایران