باخبرشدیم خانم شیرین حیدری از دانش آموزان خوب وفعال در برنامه های پرورشی مدارس ؛در غم از دست دادن برادرش در سوگ نشسته ؛ضمن عرض تسلیت به این عزیز وخانواده محترم ایشان از خداوند متعال برای آن مرحوم طلب مغفرت وبرای بازماندگان صبر واجر خواستاریم .
مدیریت ؛کارکنان ودانش آموزان مجتمع آموزشی ج ا ایران در کویته
4- چراعنوان کتاب راآموزش توأم باهم توان افزایی گذاشته ایم. *
همانطوری که درابتدای کتاب اشاره شده تمرکزاولیه برانضباط درکلاس، برخورد با مقابله وتنفراز آموزش می باشد. تاپیش ازسال1960 مطالب زیادی در باره ی با انضباط درکلاس شناخته ونوشته نشده بود.به اغلب مامعلمان که در آن زمان تازه به کار آموزش مشغول شده بودیم به صورت غیر رسمی توصیه می شدکه در کلاس درس جدی باشیم وبا سخنان خشک و محکم ازبروز هرگونه سوء رفتار جلوگیری کنیم.به شخص من چنین توصیه شد که دراولین برخورد با دانش آموزان لبخند نزده وروش بسیار دوستانه ای نداشته باشم. همچنین پیشنها د می شد که روش ما شبیه تجار حرفه ای باشد ، جدی عمل کنیم وهمانطوری که مشاورین معتبر توصیه نموده اند ،ما زمانی می توانیم شیوه ی جدی وعمومی خودرا تقلیل دهیم که ، ازرفتارمناسب دانش آموزانمان مطمئن شده باشیم.من آن زمان می پنداشتم که چنانچه درشروع کلاس وملاقات اولیه با دانش آموزان بسیار آسان گیرباشم کلاس به فاجعه ی غیر قابل کنترل تبدیل خواهد شد.
*- عنوان اصلی کتاب کلاس های توأم با سینرژی می باشدکه، مترجمین عنوان آن رابه مدیریت وکلاس داری جذاب تغییر داده اند.
تا کنون ،سیستم های انضباطی مفیدومورد قبولی معرفی گردیده است، چنین سیستم هایی به معلمان خط مشی هایی رابرای چگونگی حاکم نمودن قانون ومقررات درکلاس ارائه می دهند ، همچنین مشخص می نمایدکه درصورت نقض این قوانین ومقررات چه عواقبی درپیش خواهد بود.
علاوه براین شیوه های برقراری ارتباط مؤثر ، آموزش در شرایط دموکراتیک ونهایتاَ مشارکت فعال فراگیران درتصمیم گیری هارا معرفی می نماید.
همانگونه که قبلاً گفته شد،اکثر این برنامه ها به نحوی طراحی شده اند که شرایط را برای ارائه رفتار قابل قبول دانش آموز فراهم کند.به معلمان نیز توصیه شده تا به طرز قابل قبولی روش های اقتدار مدارانه اتخاذ نموده،انضباط را جدا از فرآیند آموزش و به عنوان تاکتیکی جهت بهتر فراگرفتن دروس،آرام نگه داشتن کلاس،ایجاد نظم در دانش آموزان و کار تؤام با احترام در کلاس به کار گیرند.
در بهترین شرایط تمیز بین آموزش و انضباط بسیار مشکل است.دانش آموزی که به طور معمول کارش را با رخوت و سستی انجام می دهد،تنها در شرایطی وادار به کار مفید خواهد شد که دارای انگیزه و انرژی شود.دانش آموزی که به طور مستمر با معلم و هم کلاسهایش رفتار نامناسب دارد،در صورتی روحیه ی همکاری پیدا خواهد کرد که اعتماد در کلاس حاکم شود.برای مثال دانش آموزی که مرتب حرف معلم را قطع می کند و و شرایط ناآرامی در کلاس به وجود می آورد، تنها با روابط حمایتی معلم است که می توان او را به همکاری دعوت نمود و با استفاده از روش حمایتی معلم می توان دانش آموز را در راستای استفاده از کلام خوب و مؤثر برای بهره گیری در فعالیت های آموزشی هدایت کرد.بنابراین انضباط چیزی جدا از آموزش و یادگیری نیست ، بلکه جزیی غیر قابل تفکیک از آموزش است.
با وجودی که آموزش و انضباط سینرژتیک مفهومی یکسان دارند،اما هنوز زود است که ما به حذف انضباط بپردازیم.معلمان در مورد کنار گذاشتن روش های تشویق شده گذشته بسیار محتاط می باشند.برای مثال گفته می شود که«در صورتی که شما معلم خوبی باشید،مشکل انضباطی در کلاس ندارید.»تعدادی از معلمین با این مطلب موافق هستند،حرف اساسی آنها این هست که هنوز هم باید عملکرد خوب معلم،مورد احترام بودن وی را در نحوه ی درس دادن او مورد ارزیابی قرار داد.آنها معتقدند که شیوه ی درس دادن می تواند رفتارهای نامناسب دانش آموزان را کاهش دهد.و نیز در صورتی که شرایط نامناسبی در کلاس رخ دهد باید با آن شرایط کنار آمد.بنابراین فرآیند آموزش و انضباط همراه هم اند و هر دو با هم می توانند به بهبود شرایط کلاس کمک کنند.چنین به نظر می رسد که در آینده ای نزدیک انضباط خشک مستمر و روزمره ، شرایط آزار دهنده ای به وجود خواهد آورد و برای معلمان و مجموعه ی فعالیت های کلاس رنگ خواهد باخت.
ضمانت آموزش و انضباط سینرژتیک
آیا به عنوان یک معلم حاضرید با دانش آموزان که انگیزه ی قوی یادگیری بوده و به دیگران اهمیت می دهند و برای معلم خود احترام قائلند و او را دارای شخصیت والایی می دانند و همواره در تمام مراحل از کاری که معلم برایشان انجام می دهد قدردانی می نمایند و خلاقیت و انرژی خود را ناشی از معلم و کلاس درس می دانند،کار کنید؟و نیز از حقوق بالایی برخوردار باشید؟مسلماً پاسخ شما مثبت است.منهای حقوق بالا،چنین شرایط مطلوب آموزشی در کلاس درس برای شما فراهم خواهد بود،کافی است برای به دست آوردن آن اراده کنید.
گرچه کار معلمی،کار چندان ساده و آسانی نیست،اما همه ی معلمان در تلاشند تا آموزش را هر چه بهتر به انجام برسانند.با افزایش تجربه معلم کار خود را تخصصی تر و ماهرانه تر ارائه می کند.علاوه بر آن بکار گیری شیوه ی سینرژی(هم توان افزایی)سبب افزایش انرژی به جای تضعیف روحیه ی کاری دانش آموز و نیز پاداش به جای ناکامی برای وی می گردد.همچنین به کار گیری این روش موجب افزایش کیفیت تدریس و افزایش یادگیری در دانش آموزان می شود.همچنین این روش موجب افزایش کیفیت تدریس و افزایش یادگیری در دانش آموزان می شود. مسلماً پس از به کارگیری چنین شیوه ای نه دیگر رخوت و تنبلی و کم کاری در دانش آموز مشاهده می شود و نه روحیه ی معلمان تضعیف گردیده،دچار نومیدی می شوند و روحیه ی همکاری و اشتیاق به کار برای هر دوی آنان(معلم و شاگرد)فراهم می آید.معلم و یادگیرنده هر دو در جهت تقویت یکدیگر و نه در خلاف مخالف و متضاد یکدیگر کار می کنند.هر دو آنان با اشتیاق به سوی یکدیگر سوق داده می شوند.کمک معلم در راستای نیازهای دانش آموزان قرار می گیرد و با برطرف کردن نیازهای دانش آموزان کیفیت زندگی آنان رو به بهبودی می گذارد.پس معلم در جهت نیازهای دانش آموزان و نه در خلاف جهت آنان حرکت می کند.اقدامات معلم نیز در جهت رفع نیازهایی همچون احساس تعلق،امید،لذت از کار،آزادی،شایستگی و قدرت دانش آموز انجام می گیرد.بنابراین ارتباط بین معلم و دانش آموزان بیشتر حاکی از تایید منزلت و شان آنان است و نیز تشویق آنها به مسئولیت پذیری بدون اقدام عملی که بر ضد منافعشان باشد.
نه عنصر مورد نیاز برای کلاس سینرژیک:
1) اخلاقیات:یکی از عناصر اساسی سینرژی،اخلاقیات است.معلم باید اصول اخلاقی را پایه و اساس کار با دانش آموزان و حفظ انضباط بداند و در تمام امور رعایت اخلاقیات را سرلوحه کار خود قرار دهد.
2) اعتماد:اعتماد نیز عنصر اصلی سینرژی(هم توان افزایی)است.زیرا عامل اصلی کار گروهی محسوب می شود.اگر اعتماد در گروه جریان نیابد روابط افراد و همبستگی مثبت آنان میسر نمی گردد.
3) جاذبه(فرمندی):دانش آموزان از معلمان دارای جذبه تبعیت می نمایند و همیشه بدنبال الگو گرفتن از شخصیت های جذاب هستند.جاذبه یا فرمندی تنها در انحصار صفات شخصیتی ظاهری،مثل خوب لباس پوشیدن نیست،بلکه تجربیاتی از قبیل هنرمند بودن،استعدادی خاص حتی توانایی هایی مثل داستان گویی،خوش مشرب بودن و غیره از جمله جذابیت های فردی محسوب می شوند.
4) نحوه ی ارتباط:فرآیندی است که سبب همکاری جمعی مؤثر می شود.نوع و تربیت ارتباط کلامی،شروع ارتباطات و دوام آن تماماً بستگی به مهارت برقراری ارتباط دارد.هم چنین نوع ارتباطات و انتخاب بهترین شرایط،جهت برقراری ارتباط مؤثر که طی آن افراد دارای روحیه ای دلگرم کننده باشند،همگی بستگی به مهارت برقراری ارتباطات دارد.بهر حال توانایی برقراری ارتباطات مؤثر به روحیه ی کار گروهی و سینرژی(هم توان افزایی)می انجامد.
5) علاقه مندی:فعالیت های آموزشی باید به اندازه ی کافی جذاب،جالب و مورد علاقه ی دانش آموزان باشد،تا آنان را به این فعالیت ها جذب نماید و هم چنین این فعالیت ها باید در ارتباط با رفع نیاز های دانش آموزان باشند.
6) توافق کلاسی:برای توفیق در کلاس داری باید موافقت و همکاری تمام اعضا فراهم شود.اغلب مسایلی که با زندگی دانش آموزان ارتباط نزدیک دارند،مورد توافق جمعی می باشند.بنابراین نحوه ی با هم بودن،طریقه ی تقسیم مسئولیت ها در گروه و اهداف از پیش تعیین شده تماماً نیاز به همکاری و توافق جمعی اعضا دارد.می بایست تمامی فعالیت ها مورد ارزیابی قرار گرفته تا مطمئن شویم که کار همگانی به نتایج مفید و مؤثری خواهد انجامید.
7) رقابت سازنده:رقابت سازنده یعنی ایجاد چالش و رقابت در رسیدن به هدف گروهی.این واژه از جمع دو واژه ی رقابت و همکاری پدید آمده و بنابراین در چنین رقابتی نکات منفی کنار گذاشته شده و نکات مثبت هر دو در نظر گرفته می شود،که بهترین نتایج از این رقابت به دست خواهد آمد.
8) روابط انسانی:در هر کلاس فرصت های بسیار زیادی وجود دارد تا بتوانیم مهارت روابط انسانی را برقرار کنیم. این مهارت به توسعه ی اعتماد و مهیا کردن شرایطی برای همکاری می انجامد و هم چنین به افراد می آموزد تا بتوانند در عین همکاری مؤثر با یکدیگر،احترام،پذیرش و تشویق یکدیگر را جملگی شعار خود قرار دهند.
9) حل و فصل مشکل:مسائل و مشکلات در جریان تدریس آشکار می شوند،شرایط معلم بستگی به توانایی حل و فصل مشکلات کلاس او خواهد داشت.اما هر یک از طرفین(معلم و دانش آموز)باید به نحوی مشکلاتشان حل و فصل شود،که به رضایت طرفین بیانجامد.
هنگامی که این عناصر نه گانه در کنار هم بکار گرفته شوند،خواص کلاس های تؤام با سینرژی را پدید خوهند آورد.همه ی این عناصر در دسترس شما معلمان قرار دارد.فراهم آوردن این عناصر در کلاس درس نیاز به کمی یادگیری و نیز اندکی تغییر در شیوه های کارهای شما با دانش آموزان دارد.در ادامه ی مطالعه ی کتاب شما با چگونگی این امور آشنا خواهید شد.شکل1-1 نه عنصر ایجاد کننده ی سینرژی را معرفی می کند.اعتماد در مرکز قرار گرفته زیرا تعاملات کلاسی را شدیداً تحت تاثیر قرار می دهد.ایجاد جو اعتماد مسئولیت بزرگ معلم است.اگر در جهت حرکت عقربه ساعت عناصر را دنبال کنید ابتدا عنصر اخلاقیات را مشاهده می کنید و به ترتیب جاذبه(فرمندی)ارتباط و علاقه مندی قرار دارند.ایجاد این عناصر نیز جملگی از مسئولیت های معلم به شمار می رود.در ادامه عناصر توافق کلاسی،رقابت سازنده،روابط انسانی و حل و فصل مشکل را مشاهده می کنید.معلم و دانش آموز در ایجاد این عناصر مسئولیت مشترک دارند.
درباره ی این مطالب فکر کنید:
1)آیا از میان معلمان خود،آموزگاری را به یاد می آورید که در اجرای انضباط کلاسی ضعیف عمل می کرد؟آیا به این معلم علاقه مند بودید؟به نظر شما عدم کارآیی او در کنترل کلاس چه بود؟
2)به دو یا سه نفر از بهترین معلمان سابق خود فکر کنید.آنها چه خصوصیاتی داشته اند و یا چه اعمالی انجام می دادند که شما آنان را به عنوان معلمان ویژه ی خود در خاطر دارید؟
3)به موقعیت هایی بیندیشید که سینرژی در کلاس را تجربه کنید.آن موقعیت ها چه بوده اند؟چه کسانی در ایجاد این موقعیت ها شرکت داشته اند؟چه میزانی از اعتماد بین شما و سایرین در این تجربیات وجود داشت؟
4)عناصر لازمه جهت ایجاد جو سینرژی در کلاس چیست؟آنها را برشمرید.آیا فکر می کنید در غیاب هر یک از این عناصر باز هم سینرژی قابل دسترسی می باشد؟کدامیک از عناصر نه گانه مهمترین عنصر جهت ایجاد انضباط و آموزش در کلاس می باشند؟
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
۳-راه حل مشکل
در صورتی که ما نتوانیم تمایل طبیعی دانش آموز را ، که به رفتار تخریبی منجر گردیده و در نتیجه سبب اختلال در امر آموزش و یادگیری می شود،کنترل نماییم،پس چه می توانیم بکنیم؟
دو راه حل مفید و مؤثر وجود دارد:
راه اول ادامه دادن به نحوه ی انضباطی که در حال حاضر در کلاس درس استفاده می شود،یعنی زیر فشار و قید قرار دادن رفتارهای ناخواسته یا به عبارتی در لفافه نگه داشتن و کنترل کامل رفتارها.این روش که سابقاً به شدت اعمال می شد، با صحبت های شدیداللحن، تهدیدآمیز،ایجاد استرس و حتی تنبیه کردن همراه بود.از این به بعد این روش ها را روش انضباطی سنتی می نامیم.
امروزه سعی می شود راه دوم انجام شود، یعنی روشهای ملایم تری به کار رود و ترس و تهدید تقریباً کنار گذاشته شده است.حتی الامکان کوشش می شود تا با دانش آموز خطاکار صحبت شود و قوانین مناسب رفتاری برای کلاس فراهم گردد.به هنگام تخطی از قانون نیز، تنبیه های بسیار خفیف و ملایم به کار برده می شود.در عین حال به دانش آموزانی که رفتار مناسب از خود بروز می دهند،پاداش داده می شود.این نحوه ی رفتار با دانش آموزان انضباط مدرن نام گذاری شده است. این شیوه ی تربیتی در بیشتر سیستم های انضباطی بکار گرفته شده،بسیار مورد پسند است.نرمی و ملایمت در نحوه ی انضباط مدرن در کلمات ملایمی که معلم به کار می برد رفتار و ملاحظات انسانی وی متجلی می گردد.اما در بطن انضباط مدرن هنوز هم سعی به اعمال فشار و زور برای وادار نمودن دانش آموز به رفتارهای مورد درخواست ادامه دارد و به همین دلیل هنوز حل برخی از مسائل با نومیدی همراه است.زیرا هنوز هم برای دانش آموزان، موانعی در جهت دسترسی به طبیعتشان وجود دارد.بنابراین گر چه در انضباط مدرن شدت عمل منتفی گردیده،اما هنوز انضباط در جهت خلاف طبیعت انسان بکار گرفته می شود.برطرف نمودن این مشکلات نیاز به زمان دارد.انضباط مدرن به جای فعال کردن دانش آموزان برای انجام بایدها به آنها می گوید که چه نبایدهایی انجام دهند.اجبار سبب میشود که دانش آموزان کاری نخواسته را انجام دهند ولی از کار (مطلوب خود)منع شوند که این نیز اشتباه غیر قابل جبرانی در انضباط مدرن به شمار می آید.
در عین حال راه موجود برای معلمین این است که همسو با طبیعت دانش آموزان عمل نمایند.مادامی که دانش آموز دوست دارد صحبت و یا خنده در کلاس داشته باشد،چرا نباید به او اجازه ی چنین فعالیتهایی را داد؟اگر دانش آموزان از کسالت ابراز تنفر می کنند،چرا نباید کلاس درس را جالب و جذاب برای آنها نمود؟برای دانش آموزان که نسبت به درس بی تفاوت هستند،چرا نباید کلاس درس را جذاب و پرانرژی کرد؟اگر آنها نیاز به تایید مجدد هویت و احساس تعلق دارند،چرا آنچه نیازهایشان را برآورده می کند نباید در اختیارشان قرار داد؟ اگر آنها نیاز به قدردانی شخصی دارند،چرا آنها را مورد توجه قرار ندهیم و اگر آنها مصمم به حفظ شان و منزلت خود هستند چرا به آنها در این راستا کمک ننمائیم؟مسلماَتوسط همکاری بادانش آموزان ونه برخلاف طبیعت آنهاست که می توان رفتار های مناسب شان رابصورت جدی کاهش داد.علاوه بر این،ما نه در آرزوی رقابت وتلافی برعلیه دانش آموزان هستیم ونه آنها خواستار حرکت غیر قابل کنترلی در مقابل ما هستند.دانش آموزان دلایل بسیار ضعیفی دارندکه درصورت برآورده شدن نیازهایشان اقدام به رفتارناشایست کنند.درصورت تخطی آنها از قوانین می توانیم با آنها مذاکره کرده وآنان را راهنمایی کنیم.مسلماَ نیازی به زور نیست. همچنین هنگامی که همه چیز به روال خوب وصحیح ادامه یابد،نیازی به انضباط وتنبیه نخواهدبودودرنتیجه علاوه برآنکه امر تدریس به نحو مناسب صورت می پذیرد، معلم نیز به آرامش رسیده واحساس خوبی نسبت به دست آوردهای دانش آموزان خواهد داشت.
اهداف این کتاب لذت بخش نمودن کار تدریس ونیزآسان نمودن انضباط کلاسی است.این اهداف درصورتی فراهم خواهد آمدکه بجای حرکت برخلاف طبیعت فراگیران، طبیعت آنها راشناخته وهماهنگ با آن عمل نماییم. هنگامی که چنین شرایطی درکلاس درس فراهم شودسبب افزایش تجارب آموزشی هم برای آموزگار وهم برای دانش آموزان می گرددکه به نوبه ی خودباعث خرسندی همه ی دست اندر کاران تعلیم وتربیت خواهد بود.سینرژی(هم توان افزایی)گاهی خودبه خودایجاد می شودامامعلمین نمی دانندچگونه آن رادرهنگام نیاز به کارگیرند.زمانی که آموزش همراه با سینرژی(هم توان افزایی)فراهم گردد،دانش آموزان شروع به همکاری باهم می نمایندواین همکاری به دلیل اجبار نیست،بلکه آنها به دلخواه خودوبارغبت وهماهنگی هرچه تمامتربایکدیگر به کارمی پردازند.مسلماَ این همکاری شرایط جذاب وپرتحرکی را بوجود می آوردکه دیگرنیازی به انضباط نمی باشد، درعین حال معلم جهت راهنمایی وکاربادانش آموزان زمان وانگیزه بیشتری بدست می آورد.علاوه برآن دانش آموزان کارخود راباکیفیت مطلوب انجام داده وبه تولید خود می بالند. هم چنین شرایطی که باعث ناکامی ممتد معلم شده بودبه شرایط دلگرم کننده ورضایت بخش تبدیل میگردد.استقرار چنین شرایطی سبب ایجاد محیط بسیار دلچسب ، پرشور وامیدبین معلم ودانش آموزان خواهدشد.درچنین شرایطی دانش آموزان به نیازهای خود دسترسی پیدا نموده وروحیه مطلوب همکاری دراین مجموعه پدید می آید.بین معلم ودانش آموزان دوستی برقرار می گردد ودرعین حال هیچگونه نیازی به بکارگیری تنبیه وایجاد شرایط ترس برای هدایت دانش آموزان به سمت درس نخواهد بود.بنا بر این تمام شرایط تنبیهی ، ترس ، محرومیت وعصبانیت از بین رفته وشرایط پر انگیزه، جذاب ، صمیمی ومحبت آمیز جایگزین می گردد وتمامی مجموعه در راستای رسیدن به هدف مشترک با یکدیگر همکاری می نمایند.
روابط توأم باسینرژی(هم توان افزایی)
روابط توأم باهم توان افزایی روابطی است که باتقویت متقابل درطرفین سبب مثبت عمل نمودن هردوطرف گردد. که ازاین پس سینرژی نامیده می شود.تلاش این کتاب این است که سینرژی(هم توان افزایی) راگسترش داده وافراد را از نوع برخورد مضر دورنماید. سینرژی(هم توان افزایی)می تواند هم روانی باشد هم فیزیکی. سینرژی(هم توان افزایی)فیزیکی زمانی است که اتفاق وجمع دوشئ محصولی بالاترازتک تک آن اشیاء بدست دهد.درشیمی ازترکیب دومحلول، محلولی جدیدی بدست می آیدکه خواص آن ازتک تک محلول های اولیه بیشتر است.« درعلوم پزشکی ویتامین B کمپلکس هنگامی مفید می باشدکه تمامی ویتامین های نوع B دریک کپسول جمع باشدونه درکپسول های جداگانه.
می توان این مفهوم راتوسط مقایسه با برخی پدیده هاتوضیح داد. آیا تابحال درکنارشعله های آتش قرار گرفته اید،دوقطعه هیزم درحال سوختن رابیاد آورید. دوهیزم نزدیک بهم درحال سوختن می توانند هردوایجادحرارت نمایند. بدون این که دودی ایجادکنند، به عبارت دیگرهرقدر این دوهیزم درحال سوختن به هم نزدیک تر باشند، نقل وانتقال انرژی به یکدیگر رابهتر انجام می دهند وهمچنان شما شاهدنور، شعله وحرارت بیشتری خواهیدبود.مسلماَحرارت وشعله ایجادشده باسوختن تک به تک آنان قابل قیاس نخواهد بود.وهمچنین که دوهیزم سرد کناریکدیگرقرار گیرندقادربه ایجادحرارت نخواهندبود.
درآموزش باروش سینرژی(هم توان افزایی)روانی سروکارداریم.معلم باتجربه درامرآموزش می بایست به گونه ای شرایط وجو انگیزشی فراهم نمایدکه یادگیرندگان بالذت وشوق یادگیری مشغول به کارشوند.علاقه به یادگیری توسط احساسات فردی، همکاری،وتعاون وانگیزه افزایش می یابد.وبیشترین تشویق ودلگرمی برای آموزگارافزایش انگیزه ی یادگیری در دانش آموزان است. هنگامی که تعامل بین معلم وشاگردبه صورت مثبت صورت گیرد دانش آموزان با اشتیاق در گیرتکالیف خود می شوندکه طبیعاَ این اشتغال به انجام تکالیف باعث سوء رفتارهاومزاحمت های کلاس درس خواهد شد.با بکارگیری این روش افکار وایده های دانش آموزان افزایش یافته وتوأم باخلاقیت می گرددودرنتیجه تکالیف بهتری را ارائه می دهند.بدین ترتیب انرژی آنهاصرف خلاقیت وکارآرایی می گردد.وحتی پس ازانجام تکالیف نیزدانش آموزان شاداب وپر انرژی خواهند بود. به یادداشته باشیم که سینرژی(هم توان افزایی)چه ازبعدفیزیکی وچه ازبعدروانی همواره ودرتمام شرایط امکان پذیر نیست بلکه برای ایجاد چنین روحیه وانرژی مثبت باید قبل ازهرگونه همکاری وآمادگی برای کار،زمینه های آن باتوجه به طبیعت وشرایط دانش آموزان فراهم گردد.درفصل بعدی درباره ی این شرایط و عوامل مفیدسینرژی(هم توان افزایی)بحث خواهیم نمود.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------